سطوح پاسخگویی چت جی پی تی به پرسشهای کاربران: مطالعهای مبتنی بر نظریه خدمات مرجع روتشتاین
هدف: پیشرفت های چشمگیر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، به ویژه ظهور و گسترش هوش مصنوعی، تحولات بنیادینی را در شیوه تولید، دسترسی و مصرف اطلاعات به دنبال داشته است. این تحولات عمیق، کتابخانه ها را نیز، تحت تأثیر قرار داده است. گسترش روزافزون فناوری های نوین، پاسخ به نیازهای اطلاعاتی کاربران را آسانتر و سریعتر فراهم ساخته و با تأثیر فوق العاده بر الگوهای رفتاری کاربران در جستجو و استفاده از اطلاعات، نیازهای اطلاعاتی آنان را را پیچیدهتر و متنوع تر نموده است. در این راستا، کتابخانه ها برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون کاربران، با چالش های جدیدی مواجه شدهاند. یکی از مهمترین چالش های پیش روی کتابخانه ها، ارزیابی کارایی ابزارهای هوش مصنوعی مانند چتبات ها در پاسخگویی به پرسش های مرجع کاربران است. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف شناسایی سطوح پاسخگویی و ارائه خدمات اطلاعاتی در چت جیپیتی به پرسش های کاربران با توجه به نظریه سطوح خدمات مرجع روتشتاین انجام شده است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کـاربردی اسـت کـه بـه روش پیمایشـی و بـا رویکـرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کتابداران بخش مرجع کتابخانه های دانشگاهی و متخصصان علم اطلاعات بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته شامل 20 پرسش از سوالات متداول بخش مرجع کتابخانه است که براساس دسته بندی کتز از پرسشهای مرجع طبقه بندی شدند. این پرسشنامه ابتدا توسط چت جیپیتی پاسخ داده شد و سپس پاسخهای ثبت شده، توسط خبرگان ارزیابی شدند. ارزیابی پاسخها با استفاده از نظریه روتشتاین (1961) مبنی بر تعریف 3 سطح حداکثر، میانه و حداقل برای پاسخهای ارائه شده به پرسشهای مرجع؛ انجام شد.
یافته ها: یافته ها نشان دادکه چت جیپیتی در پاسخ به برخی انواع پرسشها، همچون پرسش های جستجوی ویژه، عملکرد بهتری داشته و بازخوردهای مثبتی دریافت کرده است. با این حال، در پاسخ به سایر انواع پرسش ها، از جمله پرسش های پژوهشی، عملکرد آن ضعیفتر ارزیابی شده است. همچنین، پاسخدهندگان به مواردی همچون عدم توانایی چت جیپیتی در درک احساسات، ارائه پاسخهای ناقص و عدم دقت در اطلاعات ارائه شده اشاره کردهاند. علاوه براین، پوشش ناکافی پایگاههای اطلاعاتی، بهویژه در مورد زبانها و کشورهای خاص، یکی دیگر از محدودیتهای این چتبات بوده است. این یافتهها حاکی از آن است که اگرچه چت جیپیتی پتانسیل بالایی در ارائه خدمات مرجع دارد، اما برای بهبود عملکرد آن در پاسخگویی به انواع مختلف پرسشها، نیاز به رفع برخی نواقص و محدودیت های موجود است.
نتیجه گیری: این پژوهش با هدف ارزیابی توانایی چتجیپیتی در پاسخگویی به پرسشهای مرجع کتابخانه ها، بر اساس دو نظریه معتبر در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی انجام شده است. نتایج حاصل از تحلیل نظرات کتابداران و متخصصان نشان داد که عملکرد چت جیپیتی در بسیاری از موارد رضایتبخش بوده است. یافتههای این پژوهش با مطالعات پیشین نیز همسو است. بررسی ها نشان داد که با افزایش پیچیدگی و تخصصی شدن پرسشها، عملکرد چت جیپیتی بهبود یافته است. به نظر میرسد علت این امر آن است که پرسشهای تخصصی با منابع مشخص، بازیابی اطلاعات را برای چتباتها آسانتر ساخته. بعلاوه ، زبان و بافت فرهنگی پرسشها نیز بر کیفیت پاسخها تأثیرقابل توجهی دارد.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کـاربردی اسـت کـه بـه روش پیمایشـی و بـا رویکـرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کتابداران بخش مرجع کتابخانه های دانشگاهی و متخصصان علم اطلاعات بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقق ساخته شامل 20 پرسش از سوالات متداول بخش مرجع کتابخانه است که براساس دسته بندی کتز از پرسشهای مرجع طبقه بندی شدند. این پرسشنامه ابتدا توسط چت جیپیتی پاسخ داده شد و سپس پاسخهای ثبت شده، توسط خبرگان ارزیابی شدند. ارزیابی پاسخها با استفاده از نظریه روتشتاین (1961) مبنی بر تعریف 3 سطح حداکثر، میانه و حداقل برای پاسخهای ارائه شده به پرسشهای مرجع؛ انجام شد.
یافته ها: یافته ها نشان دادکه چت جیپیتی در پاسخ به برخی انواع پرسشها، همچون پرسش های جستجوی ویژه، عملکرد بهتری داشته و بازخوردهای مثبتی دریافت کرده است. با این حال، در پاسخ به سایر انواع پرسش ها، از جمله پرسش های پژوهشی، عملکرد آن ضعیفتر ارزیابی شده است. همچنین، پاسخدهندگان به مواردی همچون عدم توانایی چت جیپیتی در درک احساسات، ارائه پاسخهای ناقص و عدم دقت در اطلاعات ارائه شده اشاره کردهاند. علاوه براین، پوشش ناکافی پایگاههای اطلاعاتی، بهویژه در مورد زبانها و کشورهای خاص، یکی دیگر از محدودیتهای این چتبات بوده است. این یافتهها حاکی از آن است که اگرچه چت جیپیتی پتانسیل بالایی در ارائه خدمات مرجع دارد، اما برای بهبود عملکرد آن در پاسخگویی به انواع مختلف پرسشها، نیاز به رفع برخی نواقص و محدودیت های موجود است.
نتیجه گیری: این پژوهش با هدف ارزیابی توانایی چتجیپیتی در پاسخگویی به پرسشهای مرجع کتابخانه ها، بر اساس دو نظریه معتبر در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی انجام شده است. نتایج حاصل از تحلیل نظرات کتابداران و متخصصان نشان داد که عملکرد چت جیپیتی در بسیاری از موارد رضایتبخش بوده است. یافتههای این پژوهش با مطالعات پیشین نیز همسو است. بررسی ها نشان داد که با افزایش پیچیدگی و تخصصی شدن پرسشها، عملکرد چت جیپیتی بهبود یافته است. به نظر میرسد علت این امر آن است که پرسشهای تخصصی با منابع مشخص، بازیابی اطلاعات را برای چتباتها آسانتر ساخته. بعلاوه ، زبان و بافت فرهنگی پرسشها نیز بر کیفیت پاسخها تأثیرقابل توجهی دارد.
