زمینه و هدف: استفاده از تحلیل هم واژگانی این قابلیت را دارد که ساختار فکری دانش در یک حوزه پژوهشی را شناسایی کند و جنبه های پژوهشی زیرمجموعه آن را آشکار نمایید این پژوهش سعی دارد با استفاده از فن تحلیل هم واژگانی، ساختار فکری دانش در پژوهش های کتابخانه دیجیتال را با استفاده از رویکردهای تحلیل شبکه و دیداری سازی علم موردمطالعه قرارداد.

روش: این پژوهش با استفاده از روش تحلیل هم واژگانی که از روشهای علم سنجی است، صورت پذیرفته است. همچنین، از رویکرد تحلیل شبکه اجتماعی به منظور مصورسازی و تحلیل شبکه هم رخدادی واژگان حوزه کتابخانه دیجیتال استفاده شده است. جامعه پژوهش را تعداد 3892 رکوردی تشکیل میدهد که در حوزه کتابخانه دیجیتال در بازه 1994- 2017 در نمایه استنادی علوم و علوم اجتماعی که از طریق پایگاه وب آو ساینس قابلدسترس است، تشکیل میدهد.

یافته ها: یافته ها نشان داد که ازنظر فراوانی، کلید واژه «کتابخانه دیجیتال» و ازنظر هم رخدادی دو کلید واژه «کتابخانه دیجیتال - بازیابی اطلاعات» و «کتابخانه دیجیتال - مطالعات کاربران» بیشترین فراوانی را در پژوهشهای کتابخانه دیجیتال داشتهاند. یافتههای مربوط به خوشهبندی سلسله مراتبی به روش وارد نیز منجر به شکلگیری 6 خوشه در این حوزه گردید که از مهمترین خوشهها میتوان به «مطالعات کاربران»، «شبکههای اجتماعی» و «منابع الکترونیکی دیجیتال» اشاره نمود. نتیجهگیری: نتایج این پژوهش نشان داد که تحلیل هم رخدادی واژگانی بهخوبی میتواند ساختار علمی یک حوزه را نمایش داد. نتایج تحلیل نمودار راهبردی نشان میدهد که «کتابخانه دیجیتال»، «مطالعات کاربران»، «شبکههای اجتماعی» و «منابع الکترونیکی دیجیتال» جز خوشههای بالغ و مرکزی بهحساب میآیند و نقش محوری دارند، همچنین خوشه «ترکیبی» جزء خوشههای در حال ظهور یا زوال میباشند. علاوه بر این چهار کلید واژه «کتابخانه دیجیتال»، «کتابخانه دانشکدهای»، «اینترنت» و «کتابخانه» بالاترین سنجههای مرکزیت را به خود اختصاص دادهاند. همچنین نتایج نشان میدهد که نقشههای علمی حاصل از هم واژگانی، کاربران و سیاستگذاران بهتر میتوانند از وضعیت پژوهشی یکرشته آگاهی یابند و برنامه ریزی مناسب، بهمنظور افزایش کمی و کیفی تولیدات علمی در این حوزه داشته باشند.

رشته: علوم کتابداری و اطلاع رسانی (علم اطلاعات و دانش شناسی) - مدیریت اطلاعات

دانشگاه قم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی

دسترسی به لینک ایرانداک